Pgb-insteek minister biedt kansen, Per Saldo wil meer
Gepubliceerd onder thema:
Gepubliceerd op:
Op 20 mei 2022 stuurde Conny Helder, de nieuwe minister voor Langdurige Zorg, haar ‘pgb-brief’ naar de Tweede Kamer. Aansluitend op het coalitieakkoord deelt ze op belangrijke punten haar zienswijze over hoe het pgb eraan kan bijdragen dat de zorg voor iedereen betaalbaar, beschikbaar en bereikbaar blijft. De rode draad in de brief is om met het pgb terug te gaan naar waar het oorspronkelijk voor bedoeld is, namelijk eigen regie van de zorgvrager. Door het belang van deze brief geven wij een zeer uitgebreide reactie met aan het eind een oproep aan alle budgethouders/vertegenwoordigers.
De minister sluit met haar brief aan bij de uitkomsten van het onderzoek naar de betekenis en waarde van het pgb door Significant (2021). Een onderzoek dat op ons aandringen is uitgevoerd. In hoofdlijnen wordt hierin de conclusie getrokken dat het pgb een goed instrument is, behouden moet blijven, maar wel op de manier waarvoor het oorspronkelijk is bedoeld: voor mensen met een hulpvraag die eigen regie willen over hun leven en dus ook volledige eigen regie over de zorg (lees ook ons nieuwsbericht van 24 september 2021). Het pgb is er dus niet omdat zorgaanbieders erom vragen, om wachtlijsten te omzeilen of om alsnog niet gecontracteerde zorg te kunnen krijgen. Daar is het pgb niet voor bedoeld. Budgethouders of hun vertegenwoordigers kiezen bewust voor eigen regie, dat zij met een pgb kunnen waarmaken. Belangrijke voorwaarde is wel dat er weer gewerkt gaat worden vanuit vertrouwen. Het heersende wantrouwen maakt het budgethouders vaak moeilijk.
In de aanloop naar deze brief van de minister hebben wij onze zienswijze met het ministerie gedeeld. Over alle zaken die het pgb betreffen. We vinden een aantal van de door ons ingebrachte onderwerpen terug in de tekst.
Aldus de minister. Stuk voor stuk punten die voor budgethouders/vertegenwoordigers erg belangrijk zijn en waar de minister graag verder over in gesprek wil gaan.
Om met het laatste punt te beginnen, dat is een stellige uitspraak die wat ons betreft een toelichting nodig heeft. Vooropgesteld, de minister heeft het hier over wooninitiatieven van een zorgondernemer en niet over ouder- of bewonersinitiatieven. Wooninitiatieven laten zich niet over één kam scheren, vinden wij. Dit moet per organisatie of initiatief bekeken worden. Centraal staat de vraag of een pgb gefinancierd wooninitiatief voldoet aan de voorwaarden die passen bij optimale eigen regie over de zorg en ondersteuning van elke individuele bewoner. Met andere woorden: elke bewoner/budgethouders moet de mogelijkheid hebben om zelf te bepalen welke zorg hij wil, hoe vaak, op welke manier en van wie. Met zo veel mogelijk eigen regie op niet alleen de individuele, maar ook de collectief in te kopen zorg. Denk bijvoorbeeld aan het kiezen van passende dagbesteding bij de zorgaanbieder van jouw keuze. Of denk aan zeggenschap over wie er bij het wooninitiatief komt werken, over de inrichting van de gemeenschappelijke ruimte. Ook als het gaat om alledaagse dingen die erg bepalend kunnen zijn. Dat je bijvoorbeeld moet kunnen aangeven met wie je aan tafel wilt zitten. Dit moet allemaal vanzelfsprekend zijn binnen een pgb-gefinancierd initiatief.
Wooninitiatieven regelen dit door vooraf samen te gaan kijken hoe de individuele en collectieve zorg eruit komt te zien. Toekomstige bewoners/vertegenwoordigers zijn onderdeel van dit proces en kunnen dus zelf meebeslissen. De zorgaanbieder is volledig transparant over hoeveel en welke zorg iemand krijgt, hoe die wordt gegeven en wat de kosten daarvan zijn.
Om te weten of een wooninitiatief werkt volgens de pgb-principes, willen we hulpmiddelen beschikbaar stellen. Zo komt er een website waarop budgethouders punten kunnen aangeven die voor hen belangrijk zijn en waarover zij afspraken willen maken. Verder is er een checklist eigen regie in de maak, waardoor bewoners/vertegenwoordigers zich meer bewust worden van de mogelijkheden en wensen die ze hebben. En in doorontwikkeling daarop willen we dat er een meetlat eigen regie komt waarmee je de eigen regie in jouw (toekomstige) wooninitiatief daadwerkelijk kunt meten. Met de uitkomst van de meetlat weet je of je te maken hebt met een ‘pgb-eigen-regie-initiatief’ of niet.
Als blijkt dat een wooninitiatief niet aan de pgb-principes voldoet, kan het niet zo zijn dat de zorg van de bewoners daardoor ineens niet meer vanuit het pgb betaald mag worden. De meetlat brengt wat ons betreft niet alleen in kaart wat een wooninitiatief niet goed doet, maar zeker ook waar het zich op kan verbeteren om wel aan de pgb-principes te voldoen. Het moet mogelijk zijn dat een initiatief, na het doorvoeren van de verbeterpunten, alsnog gezien kan worden als een pgb-wooninitiatief. Als de verbeterpunten er niet komen, dan kan er gekeken worden naar een alternatieve financieringsvorm. Vormen die nog in ontwikkeling zijn, zoals het individueel contracteren/het persoonsvolgend budget, waarmee de passende zorg en ondersteuning gewoon door kan gaan.
De minister vraagt ook aandacht voor het punt van continuïteit van ouderinitiatieven. Wat als de ouders wegvallen, wat als zij er niet meer zijn? Dit punt staat bij ons en andere cliëntorganisaties hoog op de agenda. Ook doen wij mee aan een project om dit verder in te vullen. Ouderinitiatieven zijn er volop over in beweging. Startende initiatieven nemen een oplossing voor de toekomst al mee in hun plannen. In het juninummer van ons magazine EigenWijs, dat half juni 2022 verschijnt, staan voorbeelden van ouders die hun opvolging aan het regelen zijn. Wij zien dit onderwerp als een volgende stap in de verdere ontwikkeling van ouderinitiatieven.
Wij hebben in ons programma 2021-2025 al vastgesteld dat, om het pgb weer te laten glanzen, er wel het een en ander moet gebeuren. Zoals betere toerusting aan de voorkant. De minister ziet dit ook, maar wij vinden dat dit nu echt breed opgepakt moet worden met de nodige urgentie. Er moet een stappenplan gemaakt worden om dit ook daadwerkelijk aan budgethouders/vertegenwoordigers aan te kunnen bieden, kosteloos. Niet alleen met informatie, maar ook met ondersteuning en coaching op maat, passend bij wat iemand nodig heeft. Mensen beseffen vaak zelf niet dat ze onvoldoende kennis hebben over het pgb en de daarbij behorende wet- en regelgeving. Kennis die je nodig hebt om een weloverwogen, bewuste keuze te kunnen maken, om goed met een pgb te kunnen werken. Toekomstige budgethouders/vertegenwoordigers zouden alle ins en outs moeten kennen, voordat ze met een pgb aan de slag gaan. Starten zonder te weten waar je aan begint, is ronduit risicovol. Je moet weten wat je rechten en plichten zijn, waarvoor je verantwoordelijk bent, wel/niet kiezen voor werkgeverschap en het herkennen van mogelijke misbruik of fraude. Hier moet dringend iets aan gebeuren, vinden wij. Niet alleen voor budgethouders in het sociaal domein binnen de gemeenten, maar ook voor de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw).
Hetzelfde geldt voor extra toerusting van medewerkers van gemeenten, zorgkantoren en zorgverzekeraars, die ook niet altijd goed op de hoogte zijn van het pgb of aanverwante regelingen. Dit zouden wij samen kunnen oppakken met de koepels van verstrekkers (Vereniging Nederlandse Gemeenten, Zorgverzekaars Nederland). Met de VNG zijn we al aardig op weg met het informatieplatform pgb op de VNG-website en het ‘verbetertraject toegang’ samen met Movisie.
Betere toerusting vooraf van alle partijen, kan veel ellende achteraf voorkomen.
Toereikende tarieven, van wantrouwen naar vertrouwen en ook behoud van informele zorg komen allemaal aan de orde in de pgb-brief van de minister. Wij vinden het heel mooi dat informele zorg, zorg door naasten, mogelijk moet blijven, maar de minister wil er wel kritisch naar kijken en erover in gesprek gaan. Want niet iedere vorm van zorg of ondersteuning hoeft uitbetaald te worden via een pgb, schrijft ze. Alleen in gesprek gaan hierover is niet voldoende. Wij willen dat er duidelijkheid komt over wat je in alle redelijkheid van naasten mag verwachten. Met andere woorden: wat is gebruikelijke en voorzienbare zorg die we allemaal geacht worden te geven aan onze naasten? Want zorgen voor elkaar doen we allemaal, maar bij mensen met een levenslange en levensbrede beperking gaat het om zorg die je normaal niet biedt aan iemand van een bepaalde leeftijd. Daarbij gaat het om intensieve zorg, die dagelijks, levenslang, structureel nodig is en de gebruikelijke zorg overduidelijk overstijgt. Zorg waarvoor een indicatie/beschikking gesteld zou moeten worden en waarna vervolgens gekeken wordt wie het beste in staat is om deze zorg te geven. Dat kan dus ook informele zorg door naasten zijn die vanuit een pgb betaald kan worden.
Het PGB Portaal, het nieuwe administratiesysteem voor budgethouders op mijnpgb.nl, ziet de minister als een manier om rechtmatigheid te bevorderen. Het klantvriendelijke systeem is er in de eerste plaats om het budgethouders gemakkelijker te maken, de administratieve lastendruk te verminderen en de financiën op een veilige manier uit te kunnen voeren. Maar het biedt ook kansen. Daar zijn wij het mee eens. Het is een systeem dat zichzelf controleert: gegevens die al bekend zijn in het Portaal worden automatisch ingevuld in volgende contracten/declaraties enzovoort. De hoogte van het resterend budget is inzichtelijk, waardoor je kunt zien hoe hoog je budget daarna nog is en je niet te veel gaat uitgeven. En het is duidelijk welke status een contract/ declaratie heeft: bij wie ligt een contract om goedgekeurd te worden, wie is aan zet? Wij vinden het erg belangrijk dat de budgethouder/vertegenwoordiger de facturen controleert op de geleverde zorg (zie ook het rapport van de Rekenkamer, in ons nieuwsbericht van 17 mei 2022) en deze goedkeurt alvorens een betaling plaatsvindt. Uiteindelijk is hij verantwoordelijk voor de juiste besteding van het pgb en kan hij daarop afgerekend worden.
Wij zien de insteek van deze minister als een goede basis om mee verder te gaan. Er is echter meer nodig dan de punten die de minister benoemd in haar brief. Wij vinden dit het juiste moment om het pgb weer een sterk en stevig middel voor eigen regie te maken. Het pgb als instrument waarvoor het ooit bedoeld was. Onderstaande punten zullen serieus aangepakt moeten worden om dit te bereiken.
Als kennis- en ervaringscentrum willen we onze bijdrage leveren aan het gesprek hierover. Ook door zelf een deel van de oplossing te zijn. We willen onze kennis overdragen en met de ervaringen van onze leden duidelijk maken waar problemen werkelijk over gaan. Om samen tot oplossingen te komen.
Nog vóór het zomerreces is er een commissiedebat pgb in de Tweede Kamer. Een datum hebben we nog niet, maar we roepen je alvast op om daar aanwezig te zijn. Wij vinden het hoog tijd dat de budgethouders weer gezien en gehoord worden. We hopen dan ook dat er massaal gehoor wordt gegeven aan onze oproep. Zodra de datum van het debat bekend is, zullen we deze delen via de agenda op onze website en via onze social media kanalen!
Je kunt de pgb-brief van minister Conny Helder downloaden op de website van rijksoverheid.