In februari 2007 werd Jet Bussemaker een uur na haar beëdiging als staatssecretaris opgeroepen voor een spoedberaad: het ministerie had de limiet voor pgb-uitgaven van dat jaar bereikt. Vanaf de eerstvolgende dag zouden aanvragen niet meer toegekend kunnen worden. Vanuit haar ideaal om zowel ‘meer mens en minder patiënt’, als ‘regie over eigen leven’ centraal te stellen, heeft zij het subsidieplafond toen verhoogd.
‘Ik moest dat ergens anders vandaan zien te halen, ik wist nog niet waar. Maar ik vond het te belangrijk het pgb beschikbaar te houden voor de mensen die zelf regie willen en kunnen voeren over hun zorg en ondersteuning. In die tijd kwam ik Per Saldo vaak tegen, een kritische en toegewijde partner.’
Sterke groei
Zowel voor als tijdens het staatssecretarisschap van mevrouw Bussemaker groeit het aantal mensen dat aanspraak maakt op een pgb. De uitgaven stijgen van 1 miljard euro in 2005 naar 2,2 miljard in 2010. Ze moet dat wel kunnen financieren, dus gaat ze op onderzoek uit. ‘Er bleken pgb-ontvangers te zijn voor wie de subsidie niet bedoeld was. Zoals mensen die niet of nauwelijks bewust kozen voor eigen regie. Ook waren er commerciële bedrijfjes die met verkeerde intenties hun diensten aan pgb-ontvangers ‘verkochten’. Daarmee werd het doel van het pgb – bevordering van emancipatie – ondermijnd.’
Voor de oorspronkelijke doelgroep
‘Hetwas tijd voor verbetering. Zodat het pgb daadwerkelijk die mensen bereikt voor wie het is opgezet. Er speelde toen van alles. Politieke onrust, wantrouwen. Ik zag aan de ene kant de verantwoordelijke burger die zelf of samen met anderen aan idealistische zorg werkte. Aan de andere kant de burger/ondernemer die de grenzen van overheidsmiddelen opzocht uit financieel eigenbelang. Ik moest ervoor zorgen dat het pgb op de juist manier gebruikt werd en daardoor zijn waarde behield, ook voor de critici. Meest opvallende maatregel die ik invoerde was, dat er over een groter deel van het budget verantwoording afgelegd moest worden.’
Pgb nu
Op dit moment vindt mevrouw Bussemaker de kerngedachte achter het pgb actueler dan ooit. ‘De coronacrisis heeft laten zien dat ieder mens verschillende wensen en noden heeft. Er moet ruimte zijn voor maatwerk, er moet gekeken worden vanuit de zorgontvanger. Steeds meer mensen krijgen te maken met meervoudige problemen: fysiek, mentaal en sociaal. Dit vraagt om verschillende typen zorgvoorzieningen door veel verschillende zorg- en hulpverleners, vrijwilligers en mantelzorgers. Waarbij ieder mens andere zorgbehoeften heeft. In deze zoektocht lopen zij geregeld tegen grenzen en schotten aan, zoals op het niveau van verschillende stelsels, financiering en informatie-uitwisseling.’
Huidige baan
Mevrouw Bussemaker is vanaf 2019 voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS). Deze Raad schreef ‘Heft in eigen hand’ en ‘Complexe problemen, eenvoudige toegang’. ‘Deze zijn erop gericht dat mensen zelf grip willen houden op hun leven en zorgbehoeften en dat ieder daar verschillend mee om moet kunnen gaan. Op dit gebied valt nog veel te verbeteren. Ik denk bijvoorbeeld aan wettelijke invoering van een zorgleefplan. En ik kijk uit naar de eindresultaten van het experimentele integrale pgb, wat knelpunten voor pgb-gebruikers kan verhelpen.’
Vrijheid met pgb erkennen en waarderen
Mevrouw Bussemaker vindt dat we de relatieve vrijheid die het pgb ten opzichte van zorg in natura kent, moeten erkennen en waarderen. ‘Tijdens coronatijd gebeurde dit noodgedwongen. De overheid heeft zich toen van haar meest innovatieve kant laten zien. Ik vermoed ook mede dankzij de grote inspanningen die Per Saldo hiervoor heeft geleverd. De regelgeving versoepelde, er werd toegestaan dat al vóórdat de zorgovereenkomst officieel en administratief was goedgekeurd, er vervanging geregeld kon worden. Zo konden pgb-houders tijdens de coronacrisis ter vervanging van zieke zorgverleners snel anderen aanstellen of maakten zij gebruik van alternatieve of digitale dagbesteding. Deze flexibiliteit maakte het mogelijk dat pgb-houders hun benodigde zorg bleven ontvangen. Dit laatste centraal stellen verdient navolging, ook onder andere omstandigheden.’
Mijn wensen
‘Ik wens het pgb een duurzaam bestaan toe, waarin pgb-houders zelf kunnen blijven kiezen hoe ze hun zorg en ondersteuning ontvangen en daarmee hun eigen leven kunnen blijven leiden.
Ik wens Per Saldo veel succes toe voor de volgende 25 jaar. Waarin zij hopelijk een luis in de pels van de ministers en staatssecretarissen blijft. Het was niet altijd makkelijk met Per Saldo, maar altijd de moeite waard! Op een zeer toegewijde wijze draagt Per Saldo bij aan het realiseren van een succesvolle inzet van het pgb.’